ปัจจุบัน การผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อลดน้ำหนักมีหลายวิธี แต่ที่ได้รับความนิยมและใช้กันอย่างแพร่หลายมีอยู่ 3 วิธีหลัก ได้แก่:
ผ่าตัดแบบส่องกล้อง โดยใช้ตัวตัดกระเพาะแบบ 3 ชั้นตัดเย็บกระเพาะให้มีขนาดเล็กลงเหลือ 15-20% จุดเด่นของวิธีนี้คือ
- ลดฮอร์โมน Ghrelin ซึ่งเป็นฮอร์โมนกระตุ้นความอยากอาหาร ทำให้ รับประทานได้น้อยลง อิ่มเร็วขึ้น
- ช่วยให้ ลดน้ำหนักส่วนเกินได้ประมาณ 60–70%
เป็นวิธีที่นิยมมากในปัจจุบัน เนื่องจากให้ผลดี ค่อนข้างปลอดภัย และไม่มีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างลำไส้
ผ่าตัดแบบส่องกล้อง ตัดปลายหลอดอาหารที่เชื่อมกับกระเพาะไปต่อกับลำไส้โดยตรง ทำให้
- ปรับลดฮอร์โมนความอยากอาหาร(Ghrelin) ทำให้ทานได้น้อยลง และลดการดูดซึมอาหารร่วมด้วย
- ทำให้ลดน้ำหนักได้มากขึ้นและรักษาโรคร่วมที่เกิดจากโรคอ้วนได้ดียิ่งขึ้น ลดน้ำหนักได้ดีโดยน้ำหนักส่วนเกิดลดลง 70-80%
เทคนิคนี้เป็นเทคนิคใหม่ล่าสุดและเป็นที่นิยมในต่างประเทศ โดยเป็นผ่าตัดแบบส่องกล้องตัดกระเพาะบางส่วนให้มีขนาดเล็กลงเหลือ 15-20% ปรับลดฮอร์โมนความอยากอาหาร(Ghrelin) ทำให้ทานได้น้อยลง ร่วมกับการทำทางเชื่อมลำไส้เล็กใหม่เพื่อลดการดูดซึมอาหารร่วมด้วย ทำให้ลดน้ำหนักได้มากขึ้นและรักษาโรคร่วมที่เกิดจากโรคอ้วนได้ดียิ่งขึ้น โดยพบภาวะแทรกซ้อนต่ำกว่าการทำผ่าตัดแบบบายพาสโดยผลในการลดน้ำหนักไม่ต่างกัน ลดน้ำหนักได้ดีโดยน้ำหนักส่วนเกิดลดลง 70-80%
| การผ่าตัดแบบสลีฟ | การผ่าตัดแบบบายพาส | การผ่าตัดแบบสลีฟพลัส | |
|---|---|---|---|
|
ค่าดัชนีมวลกายที่เหมาะสม |
32.5 – 50 kg/m2 |
> 45 kg/m2 ขึ้นไป |
> 45 kg/m2 ขึ้นไป |
|
การฟื้นตัวหลังผ่าตัด |
เร็ว |
ปานกลาง |
เร็ว |
|
น้ำหนักที่ลดได้หลังผ่าตัด* |
60-70% |
70-80% |
70-80% |
|
โอกาสหายจากโรคเบาหวานและโรคร่วมอื่นๆ |
สูง |
สูงมาก |
สูงมาก |
|
กรณีมีภาวะกรดไหลย้อนรุนแรง |
ไม่เหมาะสม |
เหมาะสม |
ไม่เหมาะสม |
|
โอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนระยะสั้น |
+ |
++ |
+ |
|
โอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนระยะยาว |
+ |
++ |
+ |
จากข้อมูลล่าสุดในปี 2022 โดย สมาคมศัลยแพทย์โรคอ้วนแห่งสหรัฐอเมริกา (ASMBS) และ สมาคมนานาชาติด้านการผ่าตัดรักษาโรคอ้วนและเมแทบอลิซึม (IFSO) ระบุว่า การผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อลดน้ำหนัก เป็นวิธีที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงที่สุดในระยะยาว เมื่อเทียบกับวิธีอื่น เช่น การใช้ยา หรือการใส่บอลลูนในกระเพาะอาหาร
อย่างไรก็ตาม ในระยะสั้นยังคงมี ความเสี่ยงจากการผ่าตัดทั่วไป เช่น:
- เลือดออกในช่องท้อง การรั่วของกระเพาะอาหาร
- ลิ่มเลือดดำอุดตัน ซึ่งความเสี่ยงทั้งหมดในการผ่าตัดโดยศัลยแพทย์ที่เชี่ยวชาญการผ่าตัดรักษาโรคอ้วน ต่ำมาก < 1%
แผลบริเวณหน้าท้องหลังผ่าตัดเป็นแผลแบบส่องกล้องขนาดเล็ก 0.5-1.2 cm จำนวน 3 – 4 รู โดยแผลเย็บด้วยไหมละลายทั้งหมด และจะหายดีประมาณ 10-14 วัน หลังผ่าตัด
2 สัปดาห์ก่อนมาโรงพยาบาล
- งดแอลกอฮอล์/บุหรี่ ทุกชนิด
1 วันก่อนมาโรงพยาบาล
- รับประทานอาหารอ่อน ย่อยง่าย เลี่ยงอาหารรสจัดและเผ็ด
- หากต้องทานยาโรคประจำตัว สามารถทานได้ตามเวลาปกติ (ยกเว้น ยาละลายลิ่มเลือด งด 5-7 วัน)
- ทำความสะอาดเล็บมือ-เล็บเท้า (ถอดหรือล้างสีเล็บที่นิ้มือ 1 นิ้ว นิ้วไหนก็ได้ แนะนำเป็นนิ้วชี้)
- นอนพักผ่อนให้เพียงพอ 7-8 ชม.
- เลี่ยงงดยาคุม
แม้ว่าการผ่าตัดกระเพาะอาหารจะเป็นวิธีที่ช่วยลดน้ำหนักได้มากและคงผลได้ในระยะยาวที่สุด แต่หากผู้ป่วย ไม่ดูแลตัวเองอย่างเหมาะสมหลังผ่าตัด เช่น มีนิสัยรับประทานน้ำหวานหรือน้ำผลไม้เป็นประจำ ก็ยังมีโอกาสที่น้ำหนักจะกลับมาเพิ่มขึ้นได้ อย่างไรก็ตาม โอกาสที่น้ำหนักจะกลับมาเท่าเดิมนั้นถือว่าต่ำมาก เพียงประมาณ น้อยกว่า 2.5%
แม้การผ่าตัดจะช่วยลดน้ำหนักได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่หากผู้ป่วย ขาดการดูแลตนเองหลังผ่าตัด ก็มีความเสี่ยงที่น้ำหนักจะกลับมาเพิ่มขึ้นได้ โดยสาเหตุหลัก ได้แก่:
- การรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม เช่น ดื่มน้ำหวาน น้ำผลไม้ หรือเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูงเป็นประจำ
- ไม่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน เช่น กินจุบจิบ หรือกินในปริมาณมากเกินความจำเป็น
โดยทั่วไป การเข้ารับการผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อลดน้ำหนักต้อง นอนพักในโรงพยาบาลประมาณ 4–5 วัน โดยมีรายละเอียดดังนี้:
- วันที่ 1: เข้ารับการตรวจร่างกาย เตรียมความพร้อมก่อนผ่าตัด โดยสามารถมาโรงพยาบาลช่วงเช้าหรือบ่ายตามสะดวก
- วันที่ 2: เข้ารับการ ส่องกล้องทางเดินอาหาร และ ผ่าตัดผ่านกล้องแบบดมยาสลบ
- วันที่ 3–5: พักฟื้นในโรงพยาบาล ทีมแพทย์และพยาบาลจะดูแลอาการใกล้ชิด หากไม่มีภาวะแทรกซ้อน ผู้ป่วยสามารถกลับบ้านได้ในช่วงเที่ยงของ วันที่ 4 หรือ 5 ได้ครับ
หลังการผ่าตัด กระเพาะอาหารจะยังคง แข็งแรงและทำงานได้ตามปกติ แต่เนื่องจากขนาดของกระเพาะลดลง ผู้ป่วยจำเป็นต้อง ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร เพื่อให้ร่างกายปรับตัวและได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุดจากการผ่าตัด โดยมีคำแนะนำหลัก ได้แก่:
- รับประทานอาหารที่ เน้นโปรตีนเป็นหลัก
- เคี้ยวอาหารให้ละเอียด และ รับประทานช้า ๆ เพื่อป้องกันการอาเจียนหรือแน่นท้อง
- หลีกเลี่ยงการ ดื่มน้ำก่อนและหลังอาหารอย่างน้อย 30 นาที เพื่อไม่ให้กระเพาะอาหารขยายเร็วเกินไป
การปรับพฤติกรรมเหล่านี้จะช่วยให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตได้ตามปกติและควบคุมน้ำหนักได้อย่างมีประสิทธิภาพในระยะยาว
หลังการผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อลดน้ำหนัก ผู้ป่วยควรปรับการรับประทานอาหารอย่างเป็นลำดับขั้น เพื่อให้ระบบย่อยอาหารปรับตัวได้อย่างปลอดภัย โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 4 ระยะ ดังนี้:
แนะนำรับประทาน ของเหลวใส ไม่ใส่น้ำตาล เช่น
- น้ำเปล่า
- น้ำสมุนไพร
- ของเหลวใส ไม่ใส่น้ำตาล
แนะนำรับประทาน ของเหลวข้นที่มีโปรตีนสูง เช่น
- นมโปรตีนสูง หรือนมทางการแพทย์
- กรีกโยเกิร์ต (ไม่หวาน)
- น้ำเต้าหู้ไม่ใส่น้ำตาล
- อาหารเหลวข้นโปรตีนสูง
แนะนำเริ่มรับประทาน อาหารอ่อน ย่อยง่าย และกากน้อย เช่น
- ไข่ตุ๋น
- ปลานึ่งชิ้นเล็กๆ
- ซุปผักใบเขียวต้มปลาแซลมอน
แนะนำรับประทาน อาหารโปรตีนสูงในรูปแบบปกติ (แต่ยังเน้นนุ่มและย่อยง่าย) เช่น
- แกงจืดเต้าหู้หมูสับ
- สเต็กปลา
- สเต็กไก่
โดยทั่วไป ผู้ป่วยสามารถเริ่ม รับประทานอาหารแบบปกติได้หลังจากผ่าตัดประมาณ 30 วันขึ้นไป แต่ยังต้องปฏิบัติตามแนวทางโภชนาการอย่างเคร่งครัด เพื่อให้การลดน้ำหนักได้ผลดีในระยะยาว ดังนี้:
- เลือกอาหารที่มีโปรตีนสูง เช่น เนื้อปลา อกไก่ ไข่
- ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ วันละ 1.5–2 ลิตร เพื่อช่วยระบบเผาผลาญและความชุ่มชื้นของร่างกาย
- ข้าว แป้ง น้ำตาล น้ำหวาน และผลไม้รสหวานจัด
- อาหารทอด อาหารมัน และของมันเยิ้ม
- แอลกอฮอล์ น้ำอัดลม และเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง
การควบคุมอาหารอย่างต่อเนื่องควบคู่กับการออกกำลังกาย และติดตามผลกับทีมแพทย์อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ผลลัพธ์จากการผ่าตัดยั่งยืนและปลอดภัยครับ
หลังการผ่าตัด แพทย์จะนัดติดตามผลตามระยะเวลาเพื่อประเมินการฟื้นตัวและประสิทธิภาพของการลดน้ำหนัก โดยทั่วไปมีการนัดหมายดังนี้:
- ดูแผลผ่าตัด
- ให้คำแนะนำเพิ่มเติมเรื่องการรับประทานอาหารในระยะต่อไป
- ตรวจน้ำหนัก (เป้าหมาย: ควรลดได้ประมาณ 20% ของน้ำหนักส่วนเกิน)
- ตรวจเลือดเพื่อประเมินสุขภาพ เช่น ค่าน้ำตาลสะสม (HbA1c), ไขมันในเลือด
- ตรวจน้ำหนัก (เป้าหมาย: ควรลดได้ประมาณ 30% ของน้ำหนักส่วนเกิน)
- ตรวจเลือดซ้ำเพื่อดูแนวโน้มสุขภาพโดยรวม
- อัลตราซาวด์ช่องท้อง เพื่อเช็คภาวะไขมันพอกตับว่าหายดีหรือยัง
สามารถ พิจารณาการผ่าตัดซ้ำได้ ในบางกรณี โดยเฉพาะหากผู้ป่วยมี ภาวะน้ำหนักเกินอย่างต่อเนื่อง หรือยังไม่สามารถควบคุมโรคร่วมที่เกี่ยวข้องกับโรคอ้วนได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น
- ค่าดัชนีมวลกาย BMI > 30
- ควบคุม โรคประจำตัวได้ไม่ดี เช่น เบาหวาน, ความดันโลหิตสูง, ไขมันพอกตับ, ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ฯลฯ
การพิจารณาผ่าตัดซ้ำต้องอยู่ภายใต้การประเมินอย่างรอบคอบโดยแพทย์เฉพาะทาง และทีมสหสาขาวิชาชีพ เพื่อเลือกเทคนิคที่เหมาะสม ปลอดภัย และมีโอกาสสำเร็จสูงสุด
สามารถทำได้ แต่ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เนื่องจากเป็นการผ่าตัดที่มีความซับซ้อนมากกว่าปกติ โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีน้ำหนักตัวมาก ซึ่งอาจมีภาวะ ไขมันพอกตับร่วมด้วย ทำให้การผ่าตัดถุงน้ำดีทำได้ยากขึ้น
- ใช้เวลาในการผ่าตัดเพิ่มขึ้นประมาณ 1–2 ชั่วโมง
- จำนวนแผลผ่าตัดไม่เพิ่ม จากการผ่าตัดกระเพาะอาหารแบบส่องกล้องทั่วไป
ทีมศัลยแพทย์จะเป็นผู้ประเมินความเหมาะสมของการผ่าตัดร่วมในแต่ละราย เพื่อความปลอดภัยและผลการรักษาที่ดีที่สุด